Welke rol speelt hout in de transitie naar een duurzame bouw? Die vraag stond recentelijk centraal in een viertal livecasts van kennisverspreider Pakhuis de Zwijger in Amsterdam. Er zijn nog genoeg hobbels te nemen, maar daarna kan het snel gaan, zo wordt duidelijk. Want de houten eeuw is begonnen.
Pakhuis de Zwijger besteedde samen met Material District recentelijk in een digitaal vierluik aandacht aan houtbouw. In de livecast-afleveringen van elk een uur wordt gekeken naar de transitie naar biobased bouwen vanuit het perspectief van architecten, woningcorporaties, politiek en gebiedsontwikkelaars. De serie is een vervolg op een aantal bijeenkomsten op dezelfde locatie naar aanleiding van de VPRO Tegenlicht documentaire over houtbouw uit mei 2019. Die op tv-uitgezonden documentaire heeft het bewustzijn bevorderd dat hout een serieus bouwmateriaal is dat een belangrijke rol kan spelen in de klimaatopgave waar we als samenleving voor staan.
Tomorrow’s Timber (22 maart)
De vooroordelen over hout en houtbouw vormden de aftrap van de livecast Tomorrow’s Timber. En om maar direct met de deur in huis te vallen, er is genoeg hout om mee te bouwen zo bevestigen Pablo van der Lugt (TU Delft en mede-auteur van het boek Tomorrow’s Timber) en hoogleraar European Forest Resources Gert-Jan Nabuurs (Wageningen University). De EU bouwt circa een miljoen nieuwe huizen per jaar. Nabuurs: “Bij 50 kuub hout per woning komt dat uit op 50 miljoen kuub, dat is tien procent van de jaarlijkse totale oogst uit het Europese bos. Het zal een langzame transitie worden naar hout, dus een zware klap op de houtmarkt met stijgende prijzen hoef je niet te verwachten. 76 procent van de Nederlandse houtconsumptie komt uit het Europese bos. Het is een illusie dat Nederland op dat vlak zelfvoorzienend kan worden. Het volume gezaagd tropisch hardhout is slechts 0,2 procent van onze consumptie. We zullen altijd importland blijven.” Grootste stimulans van houtbouw is de kwaliteit van hout om in de groeifase CO₂ op te slaan. “De vraag naar houtbouw neemt nu toe en nu worden ook de bottlenecks duidelijk”, aldus Van der Lugt. “Er moeten voldoende fabrieken zijn, de regelgeving moet aangepast, er is nog geen CO₂-tax of universitaire opleiding helemaal gefocust op houtbouw. Dat zijn allemaal drempels die nu nog een gelijk speelveld met beton in de weg zitten.” Om de achterstandspositie van hout in de berekening van de Milieuprestatie Gebouwen MPG weg te werken, hebben Van der Lugt en manager innovatie en duurzaamheid Norbert Schotte van Vorm het initiatief genomen tot het Hout Manifest. “We zijn niet tegen beton, maar wel vóór een gelijk speelveld”, aldus Schotte.
The timber city (29 maart)
Architect Bjarne Mastenbroek (Search) en voorloper in houtbouw kwam vanuit particulier opdrachtgeverschap in aanraking met houtbouw bij de renovatie van een boerderij in Eefde (2003). De in Oostenrijk gefabriceerde CLT-bouwdelen konden in zes dagen op de bouw worden gemonteerd. “Gewoon beginnen”, is zijn devies voor opdrachtgevers en architecten. Hij roemt de beschikbare kennis die vooral bij Duitse, Oostenrijkse en Zwitserse fabrikanten van kruislaaghout (CLT) al bestaat. “In het voorwerk zit meer tijd, energie en daarmee kosten. Maar dat kun je uiteindelijk afstrepen in bouwkosten.” Hij roept architecten op niet te wachten tot de opdrachtgever komt met het idee in hout te bouwen, maar dat zelf actief te gaan promoten. “Zeker waar duurzaamheid een rol speelt.” Architect en partner van Team V Do Janne Vermeulen ziet een gelijksoortige ontwikkeling bij de realisering van het 73 m hoge Amsterdamse appartementengebouw Haut. Het bureau tekent inmiddels ook het nieuwe hybride hoofdkantoor van DPG Media in hout/beton. En ook de Engelse architect Andrew Waugh ziet een rol voor de ontwerper om de bouw van het gebaande (beton)pad af te krijgen. Finch Building’s directeur Jurrian Knijtijzer ziet veel kansen voor modulaire houtbouw waarbij in het moduul rekening is gehouden met allerlei prestatie-eisen op gebied van brandveiligheid, geluid e.d. “Alleen zo kun je meters maken en de grootste positieve bijdrage aan het milieu leveren. Speciale gebouwen zul je altijd houden, maar dat zal altijd een relatief klein gedeelte zijn van het totaal. De grote bouwopgave en milieuwinst is te halen bij grondgebonden woningen en woongebouwen.” Een project van 62 appartementen in Monnikendam wordt momenteel gebouwd. Een project sociale woningbouw in Alkmaar zit momenteel in de vergunningsfase.
Deelnemers aan deze sessie pleiten voor een langetermijnvisie op houtbouw en commitment van bijvoorbeeld ontwikkelaars, corporaties en gemeenten. “Continuïteit van bouwen krijg je alleen als je bouwers en hun toeleveranciers enige mate van zekerheid biedt”, aldus architect Do Janne Vermeulen. “Anders verdwijnt het.”
Lees het verslag van alle sessies in Timmerfabrikant 5-2021.