Bouwen wordt in het eerste halfjaar 2023 meer en meer plannen. De vergunningverlening staat onder druk, gemeenten willen maar beperkt flexwoningen en de rijksoverheid doet er alles aan het pad voor meer nieuwbouw te banen. De hout- en bouwmaterialenhandel Hibin en marktonderzoeksbureau Buildsight zien bouwtechnisch een moeizaam jaar ontstaan. Maar biobased zit in de lift.
De bouw heeft de afgelopen jaren op topniveau gepresteerd. De nieuwbouw floreerde en in de coronatijd gaven veel huiseigenaren geld uit voor renovatie en uitbouw van hun bezit. Het is met alle stikstofperikelen, rentestijging en gebrek aan bouwgrond, dat dit jaar de bomen niet meer tot in de hemel groeien.
Niet somberen
Maar voor somberen is het vooralsnog te vroeg. Zeker voor de prefab sector. In de Voorjaarsnota is ruim 300 miljoen euro opgenomen voor het realiseren van flexwoningen. Het extra bedrag komt in delen beschikbaar in de komende vier jaar. De eerste tranche start na de zomer en moet 10.000 woningen opleveren.
Bovendien is ruim 8 miljoen euro geserveerd voor distributielocaties, bedoeld voor het stallen van flexwoningen die klaar zijn maar waar nog geen locatie voor is gevonden. Daarnaast wil het Rijk woningbouwprojecten die stagneren vanwege de verslechterde economische omstandigheden, weer op gang helpen. Hiervoor is 250 miljoen euro uitgetrokken. Het gaat om geld dat de komende jaren gereserveerd was voor de Woningbouwimpuls en nu naar voren wordt gehaald voor deze Startbouwimpuls.
Raamovereenkomst flexwoningen
Geconfronteerd met woningtekorten gaan corporaties meer inzetten op flexwoningen. Deze kunnen worden geplaatst op locaties die anders nog jaren ongebruikt zouden blijven. Bouwbedrijven, 36 om precies te zijn, leveren op korte termijn 8.000 flexwoningen, uitgevoerd in verschillende varianten.
De intentie is om in 2024 en 2025 samen met deze bouwbedrijven jaarlijks nog eens 10.000 woningen te realiseren. Aedes heeft met de leveranciers raamovereenkomsten gesloten en corporaties kunnen vervolgens via mini-competities zakendoen met de voor hen meest geschikte leverancier. Als het na tien of vijftien jaar tijd is om de woningen te verplaatsen, helpt het Rijk met zoeken naar een nieuwe plek. Mocht dat niet lukken, dan draagt het Rijk een deel van het exploitatietekort.
Flexcity
En er ontstaan ook regionale activiteiten. De gemeente Goes verkent een nieuwe vorm van gebiedsontwikkeling: Flexcity, een complete stad met voorzieningen en modulaire woningbouw. Bovendien wordt er ruimte vrijgehouden voor het plaatsen van flexwoningen op een later moment, zodat de stad als mogelijke gastlocatie kan dienen voor bestaande flexwoningen uit andere delen van het land.
Minister De Jonge en de gemeente Goes hebben hiervoor een intentieovereenkomst ondertekend. De bedoeling is dat het aantal woningen makkelijk is aan te passen, zodat schommelingen in vraag en aanbod beter kunnen worden opgevangen. Het experiment sluit aan bij een ander nieuw initiatief: het loket voor Financiële Herplaatsingsgarantie, waar gemeenten en corporaties zich voor kunnen aanmelden. Het vrijhouden van kavels, zoals in Flexcity, maakt fysieke herplaatsing realistischer en de exploitatie van de woningen haalbaarder. En dat zorgt voor snellere realisatie van flexwoningen elders in het land. Friesland heeft inmiddels zes regionale woondeals gesloten, goed voor in totaal circa 17.500 nieuwe woningen.
Omzetdaling 3%
Ondanks deze positieve initiatieven maakt de hout- en bouwmaterialenhandel zich beperkt zorgen, zo blijkt uit de conjunctuurmeting bouwmaterialenhandel voorjaar 2023. De dalende trend in het aantal afgegeven bouwvergunningen voor woningen zet door. Uit cijfers van het CBS blijkt dat het aantal afgegeven bouwvergunningen voor woningen in januari 2023 uitkomt op 3.913 vergunningen. Dat is een daling van 27% ten opzichte van dezelfde periode in 2022 (toen 5.386 vergunningen).
De bouwmaterialenhandel verwacht in 2023 een uitdagend jaar, met een omzetdaling van 3%. De verwachte bruto winstmarge daalt eveneens licht met 0,2%. De verwachtingen over 2023 zijn wel iets positiever dan de meting in het najaar van 2022. Toen werd uitgegaan van een omzetdaling van 3,2% en een margedaling van 0,4%. Daar staat tegenover dat de omzetontwikkeling over de periode voorjaar 2022 tot en met het voorjaar 2023 6% bedroeg. In dezelfde periode bedroeg de bruto winstmarge 0,1%. De resultaten staan met name door kostenstijgingen onder druk aldus de sector in de conjunctuurmeting voorjaar 2023 van Koninklijke Hibin.
Uitdagingen in de markt
Als gekeken wordt naar de periode voorjaar 2023 in vergelijking met najaar 2022, dan blijken kostenstijgingen, waaronder de cao-lonen vallen (42% voorjaar 2023), stikstofproblematiek (29% vs. 38%), vergunningsverlening (23% vs. 11%), personeel en arbeidsmarkt (16% vs. 29%) en ict (16% vs. 24%) de grootste uitdagingen.
Op meerdere thema’s zijn er grote verschillen waarneembaar tussen de periodes voorjaar 2023 en najaar 2022. Ten opzichte van de meting in het najaar 2022 zijn op de thema’s stikstof, personeel en arbeid, ict, energieprijzen, duurzaamheid, gevolgen van de oorlog in Oekraïne, circulariteit bouwmaterialen en kennisontwikkeling dalingen zichtbaar. In mindere mate worden deze thema’s als grootste uitdaging gezien.
Uit het onderzoek blijkt dat stijgingen waarneembaar zijn op het gebied van biobased, circulaire en anderszins duurzame (keurmerk) materialen vergeleken met een jaar eerder. Biobased materialen waren in 2022 goed voor 5% van de totale verkoop, terwijl verwacht wordt dat dit aandeel stijgt naar 6,6%. De verkoop van circulaire materialen betreft voor 2022 en 2023 minder dan 1%. Het aandeel anderszins duurzame (keurmerk) materialen stijgt minimaal.
Verwachtingen over 2023
Veel Hibin-respondenten verwachten een uitdagend jaar voor 2023, met daling van afzet en omzet, met prijzen en marges die onder druk staan en met veel onzekerheid. Met name kostenstijgingen zijn volgens de respondenten de drukkende factor op het resultaat. De zorgen rondom nieuwe vergunningsverleningen en de aanhoudende stikstofproblematiek hebben voornamelijk effect op een helder beeld naar de toekomst toe. Een deel van de respondenten verwacht daarentegen dat nog zeker tot de bouwvak en mogelijk heel 2023 de bouwmaterialenhandel zwarte cijfers noteert. Maar daarna wordt alsnog een lichte daling verwacht.
De onzekerheid wordt mede gevoed door de nieuwe Natuurherstelwet waaraan de Europese Commissie werkt. Het Nederlandse kabinet is er niet gerust op en vreest dat de wet de bouw van woningen en wegen zal belemmeren. Vooral het verslechteringsverbod – wat inhoudt dat projecten geen negatieve invloed mogen hebben op natuurgebieden – stuit op bezwaren.
Zo’n verslechteringsverbod geldt al voor Natura 2000-gebieden, waardoor projecten die te veel stikstofneerslag veroorzaken geen vergunning krijgen. Nederland wil daarom voorkomen dat het verslechteringsverbod gaat gelden voor álle natuurgebieden.
Bouwend Nederland waarschuwt dat de slechte waterkwaliteit in Nederland kan leiden tot een omzetverlies van 17,5 miljard euro per jaar voor de bouw- en infrasector. De waarschuwing is gebaseerd op een onderzoek dat de branchevereniging onlangs heeft laten uitvoeren. Het is al langer bekend dat de waterkwaliteit in ons land slecht is, maar het probleem wordt urgenter nu 2027 nadert, het jaar waarin Nederland moet voldoen aan de Europese Kaderrichtlijn Water (KRW).
De branchevereniging roept het kabinet op tot actie, met als uitgangspunt: voorkom verontreiniging, want vervuiling die niet in het water komt, veroorzaakt ook geen probleem.
Houtsector niet aanwezig
Opdrachtgevers en opdrachtnemers in de bouw hebben afspraken gemaakt over hoe om te gaan met stijgende prijzen en leveringsproblemen van bouwmaterialen. Bijzondere omstandigheden, zoals de oorlog in Oekraïne, kunnen deze problemen veroorzaken.
Het doel van de afspraken is om de risico’s in de bouwketen te verkleinen, de schade te beperken en de productie op gang te houden. Er zijn zeven handelingskaders vastgelegd: voor Utiliteitsbouw, Nieuwbouw huur & koop, Onderhoud, Renovatie, Verduurzaming, Landelijke infra en Infra. Opvallend detail daarbij is dat tussen de ondertekenaars van de kaderafspraken tussen de materiaalsector beton, staal, aluminium en kunststof, de houtsector schittert door afwezigheid.
Dit artikel is afkomstig uit Timmerfabrikant 6-2023. Nog geen abonnee? Klik hier!